Η έκρηξη της βίας στην Ελλάδα σήμερα: O ρόλος των μνημονίων

Του Γιώργου Γιαγκίδη

Αυτές τις ημέρες γίνεται μια μεγάλη συζήτηση στην Ελλάδα για το φαινόμενο της βίας και ιδίως κατά των «κοινωνικών ομάδων», όπως τις ονομάζουν ορισμένοι, λανθασμένα κατά την άποψη μας.

Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε πώς η κρίση και τα μνημόνια, πέρα από ανέχεια, δυστυχία, δυσπραγία, υπογεννητικότητα, θανάτους και άλλα τραγικά φαινόμενα, φέρνουν και εκτίναξη στη βία και μάλιστα σε όλες τις μορφές της.

Ευρήματα

Η μελέτη «Ελλάδα της κρίσης και το Μνημόνιο» της Εταιρείας Μελέτης Ανθρώπινης Σεξουαλικότητας (ΕΜΑΣ) και του Ανδρολογικού Ινστιτούτου του 2013, κατέληξε στα παρακάτω συμπεράσματα (για το νο.7 δείτε βιβλιογραφία).

1. Τα κρούσματα βίας (σωματικής, σεξουαλικής, λεκτικής κ.τ.λ.) είχαν αυξηθεί κατά 47%, με μια στις τρεις γυναίκες θύμα ξυλοδαρμού.
2. Η μορφές βίας που εκδηλώνουν οι άνδρες είναι: λεκτική (72%), οικονομικός εκβιασμός (59%), σεξουαλική ταπείνωση (55%), ξυλοδαρμοί (23%), βιασμοί (18%), πρόκληση τραυμάτων (8%).
3. Από το οικονομικό προφίλ των ανδρών που εκδήλωσαν βία έναντι των συντρόφων τους, βλέππουμε ότι το 44% ήταν άνεργοι, το 39% σε κακή οικονομική κατάσταση και μόνο το 17% ήταν εύρωστοι οικονομικά.
4. Ταυτόχρονα με την αύξηση της σεξουαλικής και σωματικής βίας, τον τελευταίο χρόνο της ύφεσης και του μνημονίου μειώθηκε δραματικά η συχνότητα των σεξουαλικών επαφών, κατά 34%.
5. Το μνημόνιο έχει επηρεάσει τη σεξουαλική ζωή των ανδρών: Πάρα Πολύ (39%), Αρκετά (30%), Καθόλου (31%).
6. Τα συνηθέστερα συναισθήματα που αναφέρουν οι άνδρες: ανασφάλεια (61%), θυμός (50%), απογοήτευση (35%), φόβος (19%), αντίδραση (18%), θλίψη (8%) και ελπίδα (7%).
7. Αύξηση είδαμε και στη βία ξενόφοβου τύπου (3).
    
   Τα στοιχεία για το 2016

Σύμφωνα με στοιχεία από το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ., από το 2010 έως και το πρώτο δεκάμηνο του 2016, καταγράφεται μια έκρηξη στα εγκλήματα της νομοθεσίας περί ενδοοικογενειακής βίας.

Σύμφωνα με την αστυνομία, τα περισσότερα περιστατικά αφορούν την Αθήνα, ωστόσο αυξάνονται οι καταγγελίες και στην επαρχία.

Ακόμα παρατηρείται αύξηση της βίας σε συντροφικές σχέσεις σε νέα ζευγάρια ηλικίας 18-25 ετών, όπου παρατηρείται κυρίως ψυχολογικού τύπου βία, η οποία συνήθως οδηγεί τα ζευγάρια σε ρήξη χωρισμού.

Η μελέτη της “DomesticViolence in Europe” – βία ακόμα και κατά των ανδρών

To 2017 δημοσιεύθηκε αναδρομική μελέτη της οργάνωσης Domestic Violence in Europe, η οποία έγινε σε Ελλάδα, Βρετανία, Βέλγιο, Ουγγαρία, Σουηδία, Πορτογαλία, Γερμανία και Ισπανία. Τα αποτελέσματα –λίγο πολύ αναμενόμενα- έδειξαν ότι οι Έλληνες άνδρες πέφτουν θύματα ψυχολογικής βίας σε ποσοστό 72%, ενώ έχουν υποστεί και σωματική βία σε ποσοστό 31,7%.

Στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, το Βέλγιο και την Ισπανία, εντοπίστηκαν τα συχνότερα κρούσματα ψυχολογικής βίας στον άνδρα, ενώ όσον αφορά τη σωματική βία, η Ελλάδα έρχεται πρώτη με το 31,7% και ακολουθεί η Αγγλία με 15,1% και το Βέλγιο με 14,2%.

Τα στοιχεία της μελέτης ουσιαστικά σταματούν το 2010. Οι εκτιμήσεις των ειδικών είναι ότι αυτά τα ποσοστά έχουν αυξηθεί, αλλά για την ώρα, δεν έχουμε νεότερες καταγραφές.

Συμπεράσματα και συζήτηση

Βάσει των δεδομένων των παραπάνω ερευνών, μπορούμε με ασφάλεια να συμπεράνουμε πως η κλιμακούμενη ανέχεια και δυσπραγία, που έφεραν τα μνημόνια και συνολικά το καθεστώς που επιβλήθηκε στην Ελλάδα από το 2010 έως και σήμερα, σπέρνουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στον πληθυσμό της χώρας, κάτι που αποτυπώνεται ξεκάθαρα στην παραπάνω εικόνα που παρουσιάσαμε.

Πολλοί μιλάνε για ένα λαό και μια κοινωνία που εκφασίζεται μέρα με τη μέρα, με ρατσιστικά  χαρακτηριστικά, μίσος στο αλλότριο και άλλα, ωστόσο η αλήθεια είναι πως όλα αυτά έγιναν κάτι παραπάνω αντιληπτά από το ευρύ φάσμα της κοινωνίας και των επικριτών της, μόνο όταν ξέσπασε αυτή η κρίση που μαστίζει τη χώρα. Όπως είδαμε παραπάνω, χρόνο με το χρόνο στην περίοδο της ανέχειας, η έκρηξη της βίας γίνεται ολοένα και ισχυρότερη, ενώ στην περίοδο προ κρίσεως, ελάχιστοι έως και μηδενικοί έκαναν λόγο για το πρόβλημα της βίας στην Ελλάδα.

Είναι εύλογο να περιμένει κανείς μια αύξηση στο φαινόμενο της βίας, όταν βλέπουμε ότι συναισθήματα όπως αυτά της οργής, της ανασφάλειας και της αντίδρασης αυξάνονται καθημερινά, όσο βρισκόμαστε στην κατάσταση του φαύλου κύκλου.

Eν κατακλείδι, όσο αυτή η κατάσταση της απόλυτης δυσπραγίας απλώνεται στον ολοένα και καταρρέοντα κοινωνικό ιστό, το φαινόμενο της βίας θα αυξάνεται σταθερά και μόνο μια πραγματικά φιλολαϊκή, απελευθερωτική και λυτρωτική αλλαγή θα δώσει στην ελληνική κοινωνία τα γνώριμα χαρακτηριστικά της, τα οποία την κάνουν να ξεχωρίζει διαχρονικά με θετικό τρόπο.

Είναι ερευνητικά αποδεκτό, πως σε τέτοιες καταστάσεις απόλυτης φτώχειας (εκατομμύρια κάτω από το όριο της φτώχειας, δείτε το γράφημα) (4) , δοκιμάζονται τα όρια της κοινωνίας.

Κοινωνικός Αυτοματισμός

«Κοινωνικός αυτοματισμός» νοείται ο όρος που έχουμε όταν μία ή περισσότερες κοινωνικές ή άλλες ομάδες (επαγγελματικές π.χ), στρέφονται η μία εναντίον της άλλης.

Αν μη τι άλλο, σήμερα είμαστε κάτι παραπάνω από μάρτυρες του συγκεκριμένου και κλιμακούμενου αυτού φαινομένου, που μπορεί να εκφραστεί και με το μεσαιωνικό «διαίρει και βασίλευε».

Είναι το εργαλείο που ασκεί συχνά η άρχουσα τάξη, προκειμένου να αποπροσανατολίσει την κοινωνία και να την αποδυναμώσει, δια της συνεχούς πολεμικής εντός της ίδιας της κοινωνίας, με τις εσωτερικές ομάδες της, οι οποίες επιτηδευμένα μεθοδεύονται από αυτή την άρχουσα τάξη, έτσι ώστε να εναντιώνονται μεταξύ τους.

Όταν λοιπόν βρίσκουμε τον εχθρό στο συνάνθρωπο μας, βέλτιστο μάλλον είναι να δούμε τη μεγάλη εικόνα και ποιος έχει άμεσο κέρδος από αυτό, δια της επιβολής αυτού του φαινομένου.

Δηλαδή ποιος το προκαλεί και αβγατίζει σε πλούτο μέσα σε αυτήν την κατάσταση, κοιτώντας εμάς, τον ελληνικό λαό του μόχθου, από τα υψηλά θεωρεία, ως θεατής της τραγωδίας.

Άλλωστε είναι πλήρως αντιληπτό, πως ζούμε πια στο φουτουριστικό 1984 του Οργουελ, εκεί που οι έννοιες χορεύουν σε σύγχυση και η γραμματεία τόσων αιώνων έχει εισέλθει στο κάτω σκονισμένο ντουλάπι, για να μπούμε σε μια σπείρα παραπληροφόρησης και κατακερματισμού της ορθής σκέψης, όταν το μαύρο βαπτίζεται λευκό.

Ας κατανοήσουμε τη δυναμική της πατρίδας μας.

Υπόλοιπη Βιβλιογραφία:

1. Racist Violence Recording Network Findings‟, UNHCR, 2013.
2. Εταιρεία Μελέτης Ανθρώπινης Σεξουαλικότητας (ΕΜΑΣ) &Ανδρολογικό Ινστιτούτο, Η Ελλάδα της κρίσης και το Μνημόνιο, 2013.
3. Ζώτου Έλλη, Ενδο-οικογενειακή βία στον καιρό της κρίσης, 2017.
4. ΕΛΣΤΑΤ, Ερευνα εισοδήματος και συνθηκών διαβίωσης νοικοκυριών, 2016.

Ο Γιώργος Γιαγκίδης είναι Διαιτολόγος – Διατροφολόγος  ΑΤΕΙ Κρήτης (Τμήμα Σητείας) και μέλος Ε.ΠΑ.Μ.  Ανατολικής Θεσσαλονίκης.